Η μεγάλη ιστορική κληρονομιά της Έδεσσας και οι πολιτισμικές αναμείξεις που υπέστη η πόλη - υπενθυμίζεται ότι η Έδεσσα κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, τους Σλάβους, τους Οθωμανούς και τους Βυζαντινούς - καθώς και η σημαντική επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος, με κυρίαρχο στοιχείο αυτό της δύναμης των υδάτων της περιοχής, διαμόρφωσαν το πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής. Στην Έδεσσα συναντάμε παραδόσεις, ήθη και έθιμα που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και συνδέονται τόσο με τις αλλαγές των εποχών και το στοιχείο του νερού όσο και με τη θρησκεία. Επιπλέον, το νερό αποτελεί σύμβολο εξαγνισμού των ψυχών των πιστών και συνδέεται με όλες τις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης.

Διονυσιακά έθιμα, λατρευτικές εκδηλώσεις για τον εξευμενισμό της καταστροφικής δύναμης του νερού, αλλά και παραδόσεις σχετικές με την αγροτική παραγωγή διατηρούνται στην Έδεσσα μέχρι σήμερα. Τα ήθη και έθιμα της περιοχής λοιπόν, ακολουθούν και προσαρμόζονται στις τέσσερις εποχές, ανάλογα με τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους και την αγροτική παραγωγή.

Η χρονιά ξεκινά με τον εορτασμό των Θεοφανείων στην περιοχή Κιουπρί στα παγωμένα νερά του Εδεσσαίου ποταμού. Ακολουθεί το Εδεσσαϊκό Καρναβάλι που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα με τους «Ραντιστές» και τους «Κουδουνοφόρους». Ο εορτασμός του καρναβαλιού στην Έδεσσα είναι συνυφασμένος με την αλλαγή της εποχής από τον χειμώνα στην άνοιξη οι νέοι της περιοχής ντυμένοι με δέρματα ζώων, παριστάνοντας τις αρκούδες και φορώντας κουδούνια κάνουν θόρυβο για να ξυπνήσουν την άνοιξη. Την Κυριακή της Αποκριάς εορτάζεται, επίσης, το έθιμο της «Λάμκας» που ανοίγει και κλείνει την περίοδο του Πάσχα, όπου τα μικρά παιδιά της οικογένειας προσπαθούν να πιάσουν με το στόμα τους το αυγό που είναι δεμένο σε ένα καλάμι. Λέγεται ότι «το στόμα σφραγίζει με το αυγό και ανοίγει με το αυγό το Πάσχα (κόκκινα αυγά)», συμβολίζοντας έτσι την περίοδο της νηστείας.

Η κάθε δεύτερη μέρα του Μαΐου, η «Μαύρη Μέρα» ήταν, στην περιοχή της Έδεσσας, αφιερωμένη στην ευφορία και τη γονιμότητα της γης με το νερό να αποτελεί το βασικό στοιχείο της γιορτής ως «αγίασμα». Εξάλλου η εποχή της άνοιξης ήταν και είναι ιδιαίτερα σημαντική για την περιοχή της Έδεσσας. Τότε ξεκινούν οι γιορτές της άνοιξης και του κερασιού οι οποίες κρατούν μέχρι και το καλοκαίρι, όπου αρχίζουν οι προετοιμασίες του τρύγου. Κατά την περίοδο του καλοκαιριού, επίσης, όταν υπήρχε ανομβρία στην Έδεσσα οργανωνόταν επίκληση βροχής με το έθιμο «Μπαϊντουντούλε», με την περιφορά ενός σκιάχτρου και με τις ευχές όλων να έρθει η πολύτιμη βροχή.

 Στην ευρύτερη περιοχή της Έδεσσας, από τα τέλη του Οκτώβρη έως τα μέσα του Δεκέμβρη λειτουργούν τα παραδοσιακά καζάνια που ετοιμάζουν το «φρέσκο ύδωρ», το τσίπουρο, με αποκορύφωμα τη Γιορτή Τσίπουρου αρχές Νοεμβρίου που συνοδεύεται από παραδοσιακό γλέντι. Στα πολιτιστικά δρώμενα της αρχαίας Έδεσσας ιδιαίτερη θέση είχε ο «Χοίρος ο Πασίφιλος» ένα μικρό γουρουνάκι, ίσως, ο πρώτος πολιτιστικός τουρίστας της ιστορίας, που επισκέφτηκε την περιοχή για να συμμετάσχει σε μια διονυσιακή γιορτή. Από τότε ο χοίρος συνδέεται με τις τοπικές γαστρονομικές παραδόσεις˙ λίγο πριν τα Χριστούγεννα κατά τη διάρκεια της νηστείας οι κάτοικοι έσφαζαν τον χοίρο αξιοποιώντας κάθε μέρος του και έφτιαχναν τις «Τζουμπρίνκες» (τοπικό έδεσμα).

Η αλλαγή της ισημερίας από το θερινό στο χειμερινό ηλιοστάσιο αποτελεί, επίσης, έθιμο από την αρχαιότητα˙ στην Έδεσσα ψάλλουν τα Κόλιντα Μπάμπω που γιορτάζονται με άναμμα της φωτιάς και αναβιώνουν το έθιμο της αρκούδας˙ οι νέοι ντυμένοι αρκούδες χορεύουν και τρώνε συμβολίζοντας την προετοιμασία της αρκούδας για τη χειμερία νάρκη ώστε να ξυπνήσει για τον εορτασμό του καρναβαλιού. Οι εορτασμοί των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς συνδέονται, ομοίως, με τοπικά γαστρονομικά έθιμα και τα τοπικά προϊόντα (ξερά φρούτα, σησαμέλαιο χοιρινό κ.ά.), για να ξεκινήσει ξανά ο νέος κύκλος των εποχών και της αναβίωσης των εθίμων με τον εορτασμό των Θεοφανείων.